Robert Schuurmans Stekhoven

“Monument voor de ontslagen werknemers”

Dit is het ‘MONUMENT VOOR DE ONTSLAGEN WERKNEMERS’. Naar mijn mening zijn zij de vergeten helden van de afgelopen crisis. Zij behoorden niet tot de groep die invloed had op hoe bedrijven werden geleid. Na 2008 brachten zij de grootste offers en kwamen veelal in een neerwaartse spiraal vol onzekerheden terecht.

In de hedendaagse optiek wordt de werknemer gezien als ‘kaufware’ of ‘commodity’, een term afkomstig uit de kritische theorie van de Frankfurter Schule. Je sluit als werknemer geen duurzame transactie meer met een bedrijf, maar laat je inhuren. Werknemers verliezen daarmee hun zekerheid en stamgevoel. Als je werkt, ben transformeer je tot een wegwerpartikel, zoals al deze werkhandschoenen die ik vond tijdens mijn vele fietstochten door het Rijnmondgebied. Zolang bedrijven je kunnen gebruiken doen ze dat en daarna lozen ze je. Mensen voelen dat haarfijn aan.

Waar vanaf de middeleeuwen tot de industriële revolutie en na de Tweede Wereldoorlog langdurige banden bestonden tussen werkgevers en werknemers, transformeerde deze verhouding zich onder het idee van flexibilisering tot kortstondige transacties. De afgelopen crisis gaf een behoorlijke knauw aan de loyaliteit van werkgevers ten opzichte van hun werknemers.

In de hedendaagse bedrijfsoptiek is management nodig om mensen te controleren, te motiveren en kosten in de hand te houden. Werknemers worden gewantrouwd, achter hun broek gezeten en bij tegenvallende prestaties ontslagen. Het management beschouwt mensen als inwisselbaar, zoals je een onderdeel van een machine vervangt als het niet meer goed functioneert. De meeste werknemers verdwijnen vroeg of laat van de werkvloer bij de zoveelste reorganisatie. Het ontaard in een strijd van allen tegen allen, een anarchie met vele verliezers. Een rat-race naar de onzichtbare diepte van een bodemloze put.

Flexibilisering van arbeid is een politiek modewoord, waarover onvoldoende is nagedacht in mijn optiek. Nergens kom ik hierover gedegen onderzoek tegen zonder een vooroordeel of dogma (van de markt). In Nederland lijkt die flexibilisering compleet te zijn doorgeslagen, als naar onze buurlanden wordt gekeken. Het leidt tot schijnzelfstandigheid, bestaansonzekerheid en periode met minder inkomsten die de zoektocht naar zekerheid ernstig weet te ondermijnen.

Onzekerheidsvermijding is immers een diepmenselijke eigenschap. Ik denk dat mensen om die reden zich vastklampen aan populistische politici met hun simpele oplossingen en heldere vijanden. Anderen de schuld van alles geven is zo gemakkelijk, omdat je niet over je eigen gedrag en invloed hoeft na te denken.

Dit werk van mij wil de discussie aanzwengelen of de bestaansonzekerheid van velen mogelijk heeft geleid tot opkomst van het huidig tijdsgewricht met zijn populisme en wantrouwen. Voor mij is de vraag of mensen de huidige situatie echt willen en of ze met hun kiesgedrag niet misschien te gemakkelijk kiezen voor loze beloften en korte termijn. Sinds de Tweede Wereldoorlog toont verkiezingsonderzoek keer op keer aan dat mensen op partijen en personen stemmen die hun inkomen, bestaanszekerheid en leven kunnen schaden. Voor mij is dit geen discussie of je links of rechts moet stemmen, maar eerder of er een humanere economie mogelijk met respect voor menselijke behoeften.

Robert Schuurmans Stekhoven

Curator: Aanschouw

Fotografie: Nieck Bakker